MỘ VÀ ĐỀN THỜ LÊ ĐỨC TUY

I.                  Đặc điểm di tích:

Hiện nay, Mộ và đề thờ Lê Đức Tuy thuộc xóm Nhân Hậu, xã Hùng Tiến, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.

Đền thờ Lê Đức Tuy – xóm Nhân Hậu, xã Hùng Tiến, huyện Nam Đàn

Trải qua các thời kỳ lịch sử, di tích lịch sử vẫn giữ nguyên vị trí ban đầu, nhưng địa danh có sự thay đổi như sau:

+ Xưa vùng đất này có tên gọi là Kẻ Gành

+ Thời Lê Trung Hưng (1533-1789), di tích thuộc giáp Đồng Nhân, làng Nhân Hậu, xã Thịnh Lạc, tổng Nộn Liễu, huyện Nam Đường, phủ Anh Đô, trấn Nghệ An.

+ Thời Tây Sơn, trấn Nghệ An đổi thành trấn Nghĩa An. Di tích thuộc giáp Đồng Nhân, làng Nhân Hậu, xã Thịnh Lạc, tổng Nộn Liễu, huyện Nam Đường, phủ Anh Đô, trấn Nghĩa An.

+ Thời Nguyễn:

Năm 1802, trấn Nghĩa An đổi thành trấn Nghệ An. Di tích thuộc giáp Đồng Nhân, làng Nhân Hậu, xã Thịnh Lạc, tổng Nộn Liễu, huyện Nam Đường, Phủ Anh Đô, trấn Nghệ An.

Năm 1822, phủ Anh Đô đổi thành phủ Anh Sơn, di tích thuộc giáp Đồng Nhân, làng Nhân Hậu, xã Thịnh Lạc, tổng Nộn Liễu, huyện Nam Đường, Phủ Anh Đô, trấn Nghệ An.

Năm 1831, trấn Nghệ An đổi thành tỉnh Nghệ An, di tích thuộc giáp Đồng Nhân, làng Nhân Hậu, xã Thịnh Lạc, tổng Nộn Liễu, huyện Nam Đường, Phủ Anh Đô, trấn Nghệ An.

Năm 1886, huyện Nam Đường đổi thành huyện Nam Đàn, tổng Nộn Liễu đổi thành tổng Xuân Liệu, giáp Đồng Nhân được mở rộng và lấy tên gọi là thôn Đồng Nhân. tổng Nộn Liễu, huyện Nam Đường, Phủ Anh Đô, trấn Nghệ An. Di tích lúc này thuộc thôn Đồng Nhân, làng Nhân Hậu, xã Thịnh Lạc, tổng Xuân Liễu, huyện Nam Đàn, phủ Anh Sơn, tỉnh Nghệ An.

Năm 1945 theo chủ trương của nhà nước xóa bỏ cấp tổng và cấp phủ, di tích thuộc thôn Đồng Nhân, làng Nhân Hậu, xã Thịnh Lạc, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.

Năm 1946, xã Thịnh Lạc đổi tên thành xã Lạc Hồng, di tích thuộc thôn Đồng Nhân, làng Nhân Hậu, xã Lạc Hồng, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.

Cuối năm 1947 đến đầu năm 1948, hập hai xã Lạc Hồng và xã Tự Trì thành xã Hùng Tiến. Di tích thuộc thôn Đông Nhân, làng Nhân Hậu, xã Hùng Tiến, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.

Tháng 3 năm 1952, xã Hùng Tiến tách thành hai xã Hùng Thịnh và Đông Tiến, bỏ cấp làng. Di tích thuộc thôn Đồng Nhân, xã Hùng Thịnh, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.

Năm 1954, huyện Nam Đàn sắp xếp lại đơn vị hành chính gồm có 33 xã và 01 thị trấn, quy định đổi tên xã đều có chữ Nam đứng đầu, xã Hùng Thịnh đổi tên thành xã Nam Lạc. Di tích thuộc thôn Đồng Nhân, xã Nam Lạc, huyện Nam Đàn, tỉnhNghệ An.

Từnăm 1968-1969, nhập 3 xã Nam Lạc, Nam Tiến, Nam Hùng thành xã Hùng Tiến, thôn Đồng Nhân nhập lại với thôn Xuân Lâm thành xóm Xuân Lâm. Di tích lúc này thuộc xóm Xuân Lâm, xã Hùng Tiến, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.

Từ năm 1976-1991, tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh nhập lại thành tỉnh Nghệ Tĩnh. Di tích lúc này thuộc xóm Xuân Lâm, xã Hùng Tiến, huyện Nam Đàn, tỉnh NghệTĩnh.

Năm 1991, tỉnh Nghệ Tĩnh lại tách thành 2 tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh. Di  tích lúc này thuộc xóm Xuân Lâm, xã HùngTiến, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.

Năm 2019 thực hiện chủ trương sáp nhận đơn vị hành chính sáp nhập 3 xóm Xuân Lâm, Bình Sơn, Phúc chỉ thành xóm Nhân Hậu. Di tích lúc này thuộc xóm Nhân Hậu, xã Hùng Tiến, huyện Nam Đàn, tỉnhNghệ An.

II.                    Phân loại Di tích

Căn cứ kết quả khảo sát, nghiên cứu về di tích cho thấy Mộ và đền thờ Lê Đức Tuy thuộc loại hình: Di tích lịch sử và Kiến trúc Nghệ thuật.

Cảnh quan xung quanh đền thờ

    Năm 2003 được UBND tỉnh Nghệ An công nhân đi tích lịch sử Văn hóa cấp tỉnh, đến năm 2017 Mộ và Đền thờ Lê Đức Tuy được Bộ Văn hóa thể thao và du lịch  xếp hạng  Di tích lịch sử cấp Quốc gia

III.                Sự kiện, nhân vật lịch sử của Di tích:Lê ĐứcTuy (1444-1516)

Ông Lê Đức Tuy, sinh năm Giáp Tý (1444) trong một gia đình nhà Nho nghèo. Bố là Lê Trừng Nguyên ở thôn Ngọc Lâm, tổng Thái Xá, huyện Đồng Thành (nay là xã Diễn Thắng, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An).

Sinh ra và lớn lên trong cảnh đất nước thái bình thịnh trị, quê hương, đất nước đang đòi hỏi nhiều nhân tài đứng ra xây dựng nước nhà cường thịnh. Biết con có tư chất thông minh, đất nước cần nhân tài, ông Lê Trừng Nguyên tuy nhà nghèo nhưng đã dồn công của, sức lực cho Lê Đức Tuy học tập ngay từ nhỏ. Ông vừa rèn luyện, kèm cặp, dạy dỗ con, vừa nhờ đến các vị túc nho trong làng, mong còn thành tài để giúp dân, giúp nước.

Thuở nhỏ, Lê  Đức Tuy thông minh hiếu học lại được sự dạy dỗ của người cha, ngày đêm dùi mài kinh sử, nuôi chí luyện tài nên Lê Đức Tuy đã đỗ đạt cao, đặc biệt năm 1467 ông đã vào trường Quốc Tử Giám khi ông vừa mời tròn 23 tuổi, một thời gian học tại trường QuốcTử Giám ông được bổ làm quan Quản Lĩnh phủ Anh Đô, thừa tuyên Nghệ An. Trị sở của phủ Anh Đô lúc này đóng tại vùngThịnh Lạc, tổng Nộn Liễu, huyện Nam Đường (Hiện nay là vùng đất của xã HùngTiến, huyện Nam Đàn, tỉnhNghệ An).

Sau một thời gian dài cống hiến với bao vất vả, khổ cực vì sự nghiệp khai hoang, lập làng của quan Quản Lĩnh Vinh Phúc bá Lê Đức Tuy và sự bình yên thịnh vượng của vùng trị sở phủ Anh Đô. Ngày 15 tháng Giêng năm 1516, do sức yếu, bệnh tật, ông đã qua đời, hưởng thọ 72 tuổi. Tưởng nhớ tới công lao to lớn của vị quan thanh liêm, nhân dân đã mai tang và lập đền thờ ông tại vùng Bến Đá và ban sắc phong cho quan Quản Lĩnh Lê ĐứcTuy, giao cho  giáp Đồng Nhân tong tiền phụng sự. Suy tôn ông là“Bản cảnh Thành hoàng nẫm trứ linh ứng, trứp hong Dực bảo Trung hung linh phù tôn Thần”.

Bàn thờ Lê Đức Tuy

I.                  Sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng liên quan đến di tích

Mộ và đền thờ Lê Đức Tuy là nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh của nhân dân giáp Đồng Nhân, xã Thịnh Lạc vào các ngày sóc, vọng hàng tháng, ngày rằm tháng Bảy, rằm tháng Giêng… nhằm gửi gắm niềm tin vào sự phù hộ độ trì của vị phúc thần Lê Đức Tuy.

Do thời gian, lịch sử và  chiến tranh, các tập tục lễ tế xưa tại đền bị mai một. Hiện nay chính quyền và nhân dân địa phương chỉ mới khôi phục được lễ tế chính vào ngày rằm tháng Giêng hàng năm nhưng vẫn còn đơn giản, sơ khai.

Một số hình ảnh tại buổi lễ tế rằm tháng Giêng:

Đến với di tích Mộ và đền thờ Lê Đức Tuy quý khách sẽ cảm nhận một cảnh quan yên bình. Một cấu trúc di tích cổ kính và trang nghiêm.

Xuân Khánh